Wat zijn er veel mannen verdrietig vandaag.
Keer op keer kregen we ‘m gisteren weer voorgeschoteld; de minuut die alles veranderde. Zestien passes en één rush. Jarenlang heb ik er niet naar kunnen kijken, omdat ik alleen maar kon denken aan de 89 minuten daarna. Gisteren pas begreep ik dat je het zo niet moet zien. Dat die 89 minuten in het niet vallen bij de allereerste. En dat die weer wordt samengevat in één moment van totale schoonheid en ontspanning.
Na de negende pass komt Cruijff de bal ophalen bij Haan. Je ziet Arie even verbaasd opkijken als de aanvoerder op een relaxed drafje in zijn richting loopt. Waar komt die vandaan? Moest hij tijdens de eerste balomwentelingen nog snel even naar het toilet? Is hij naar binnen gelopen om te controleren of de kleedkamerdeur wel op slot zit? Cruijff loopt niet, hij dwarrelt. Als een zomerse sneeuwvlok, evenwijdig aan de middenlijn, onontkoombaar op weg naar de bal. De bal, die nog bruin was toen hij hem in de jaren vijftig in de Akkerstraat leerde hooghouden, is nu wit, met zwarte, ingezette stukken. Bijna roerloos ligt’ie aan de voeten van Arie Haan. Johan komt ‘m halen. En zodra hij ‘m heeft, maakt Arie zich uit de voeten. Hij rent weg als een straatjongen die geprobeerd heeft iets af te pakken van een kleiner kind, maar gesnapt is door een buurvrouw die toekeek vanaf het balkon. Voordat ze naar beneden kan komen, knijpt Arie ertussenuit. Cruijff blijft waar Haan was. Dat de midvoor de positie van de laatste verdediger overneemt, is ook vandaag nog ongebruikelijk. In 1974 was het ongehoord en onbegrijpelijk. Eén keer nog geeft Cruijff de bal af. Wanneer hij ‘m weer terugkrijgt, staat hij nog steeds in de middencirkel, achter zijn eigen verdedigers. Dan begint hij aan de rush die alles zal veranderen, de rush op weg naar het einde.
Wat zijn er veel mannen verdrietig vandaag.
En het verdriet van de mannen gaat niet alleen over Johan. Het nieuws van zijn dood heeft een ander, schraal besef onbarmhartig naar de oppervlakte gewoeld. Een bleke, meedogenloze waarheid. Van een verloren jeugd, gedoofde ambities en een wereld die nooit meer zo licht en hoopvol wordt als ze leek te zijn.
Gelukkig blijken zich in de schaduw van dat harde licht weer andere, ongemerkt verworven inzichten te verschuilen. Dat de intentie belangrijker is dan de prestatie. Dat je rotstreken kunt wegstrepen tegen echte vriendschap. En dat je niet altijd hoeft te winnen om tevreden te zijn.
Maar wat zijn er veel mannen verdrietig vandaag.